Όταν μιλάμε για τροφική αλλεργία, στην ουσία χρησιμοποιούμε έναν όρο που περιλαμβάνει πολλά διαφορετικά νοσήματα, στα οποία το ανοσιακό σύστημα έχει αναπτύξει μια λανθασμένη αντίδραση σε ένα ή περισσότερα τρόφιμα. Η πιο γνωστή και πιο επικίνδυνη μορφή της είναι η άμεσου τύπου τροφική αλλεργία, διαμεσολαβούμενη από ανοσοσφαιρίνες Ε. Η βρώση ή, σε κάποιους/ες ασθενείς ακόμα και η επαφή, μπορεί να προκαλέσει αναφυλαξία, αντίδραση οξείας έναρξης, δυνητικά θανατηφόρα.
Πολύ πιθανή είναι η αναφυλαξία όταν έχουμε συμπτώματα από το δέρμα όπως φαγούρα, κνίδωση ή/και κοκκίνισμα στο δέρμα και τους βλεννογόνους (πρήξιμο λαιμού ή γλώσσας) και άλλο ένα σύστημα του σώματος (αναπνευστικό, γαστρεντερικό, καρδιαγγειακό). Είναι επίσης πιθανή όταν εμφανίζονται συμπτώματα από το αναπνευστικό (δυσκολία αναπνοής) ή το καρδιαγγειακό σύμπτωμα (ζάλη, λιποθυμία).
Μπορεί να προκληθεί από οποιαδήποτε τροφή, αν και οι πιο κοινές είναι:
- Γάλα και προϊόντα με βάση το γάλα (συμπεριλαμβανομένης της λακτόζης)
- Αυγά και προϊόντα με βάση τα αυγά
- Σιτηρά (σίτος, σίκαλη, κριθάρι, βρώμη ή υβριδικές ποικιλίες)
- Σόγια και προϊόντα με βάση τη σόγια
- Καρποί με κέλυφος: αμύγδαλα, φουντούκια, καρύδια, φυστίκια, καρύδια κάσιους, καρύδια πεκάν, καρύδια Βραζιλίας, καρύδια μακαντάμια ή καρύδια Κουίνσλαντ
- Αραχίδες (αράπικα φιστίκια)
- Σέλινο
- Σινάπι
- Σουσάμι
- Όσπρια όπως φακές, αρακάς κ.α.
- Λούπινο
- Ψάρια
- Καρκινοειδή
- Μαλάκια
Αναδυόμενο τροφικό αλλεργιογόνο, ειδικά στη Μεσόγειο, είναι μια ιδιαίτερη πρωτεΐνη που λέγεται LTP (lipid transfer protein). Περιέχεται σε μεγάλες ποσότητες στη φλούδα του ροδάκινου, αλλά και σε όλα τα φρούτα και λαχανικά. Προκαλεί αντιδράσεις υπό πολύ συγκεκριμένες συνθήκες με παρουσία συμπαραγόντων (άσκηση, λοίμωξη, αλκοόλ, μεγάλη ποσότητα κ.α.).
Η επιβραδυνόμενου τύπου τροφική αλλεργία είναι το σύνδρομο εντεροκολίτιδας από πρωτεΐνες τροφίμων (FPIES food-protein induced enterocolitis syndrome). Σε αυτή τη μορφή αλλεργίας, πιο συχνή σε βρέφη και παιδιά, κάποιες ώρες από τη βρώση του τροφίμου (συνήθως γάλα, ρύζι, αυγό κ.α.) εμφανίζονται έντονοι έμετοι και διάρροιες, που μπορεί και να προκαλέσουν αφυδάτωση ή ακόμα και σοκ από χαμηλή αρτηριακή πίεση.
Μπορεί να αφορά ένα ή περισσότερα τρόφιμα. Επιβραδυνόμενου τύπου τροφική αλλεργία είναι και η ηωσινοφιλική οισοφαγίτιδα. Ο/η ασθενής εμφανίζει δυσκολία στην κατάποση και απώλεια βάρους. Η αλλεργική πρωκτοκολίτιδα, όπου παρατηρούνται βλεννοαιματηρές κενώσεις (βλέννες και αίμα στα κόπρανά τους) σε βρέφη κ.α.
Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι υπάρχει σαφής διαφορά ανάμεσα στις τροφικές δυσανεξίες (λακτόζη, γλουτένη, που είναι και οι μόνες επιστημονικά αποδεκτές) και τις τροφικές αλλεργίες. Με τις δυσανεξίες να είναι γαστρεντερολογικού ενδιαφέροντος.
Διάγνωση και αντιμετώπιση
Η προσέγγιση είναι όπως πάντα ένα ενδελεχές ιστορικό, που θα προσδιορίσει αν πρόκειται ή όχι για τροφική αλλεργία, και αν ναι, τι τύπου. Με βάση αυτό, αποφασίζονται τα κατάλληλα τεστ για τον κάθε ασθενή. Σε αυτήν την περίπτωση χρησιμοποιούνται οι δερματικές δοκιμασίες νυγμού (skin prick tests) σε συνδυασμό με αιματολογικό έλεγχο με απλά ή/και με μοριακά αλλεργιογόνα.
Στις επιβραδυνόμενες μορφές αλλεργίας, σε κάποιες συγκεκριμένες περιπτώσεις, χρησιμοποιούνται για τη διάγνωση οι δοκιμασίες επικόλλησης (Atopy Patch tests), αυτοκόλλητα με διάφορα αλλεργιογόνα που τοποθετούνται συνήθως στην πλάτη του/της ασθενούς και αφαιρούνται μετά από 48 ώρες.
Σε μορφές αμέσου τύπου τροφική αλλεργία, ανάλογα με την ηλικία και το τρόφιμο, συστήνεται αυστηρή αποφυγή ή υπό επίβλεψη εισαγωγή μικρών κατάλληλα επεξεργασμένων ποσοτήτων. Στην αναφυλαξία από τροφές ο/η ασθενής ή οι φροντιστές του εκπαιδεύονται στη χρήση αυτοενιέμενης αδρεναλίνης και του/της χορηγείται σχέδιο δράσης για την αντιμετώπιση των αντιδράσεων.
Στις μορφές επιβραδυνόμενου τύπου τροφική αλλεργία συστήνεται η αποφυγή των υπεύθυνων για τα συμπτώματα τροφίμων, για μεταβλητά χρονικά διαστήματα ανάλογα με το τρόφιμο και την ηλικία του/της ασθενούς και για κάποιες μορφές (ηωσινοφιλική οισοφαγιτιδα) θεραπεία.