Η Αναφυλαξία είναι μακράν η πιο σοβαρή αλλεργική αντίδραση. Πολύ συχνά αναφερόμαστε σε αυτή και ως αλλεργικό σοκ. Λανθασμένα χρησιμοποιείται ο όρος αυτός για να περιγράψει εκτεταμένο εξάνθημα, ενώ πρόκειται για πολύ πιο συστηματική αντίδραση που επηρεάζει όλον τον οργανισμό, όχι μόνο το δέρμα.
Ορίζεται ως αντίδραση υπεραισθησίας που είναι συνήθως ταχεία και μπορεί να προκαλέσει θάνατο.
Η σοβαρή αναφυλαξία χαρακτηρίζεται από δυνητικά απειλητικό για τη ζωή επηρεασμό των αεραγωγών, της αναπνοής ή/και της κυκλοφορίας και μπορεί να συμβεί χωρίς συμπτώματα από το δέρμα ή κυκλοφορικό σοκ. Ως μηχανισμός μπορεί να εξαρτάται από ανοσιακή απάντηση (μεσολαβούμενη από ανοσοσφαιρινες Ε – IgE ή και ανεξάρτητη από την παρουσία τους) ή όχι, όπως συμβαίνει στην άμεση ενεργοποίηση των μαστοκυττάρων σε νοσήματα όπως η μαστοκυττάρωση ή η αναφυλαξία εκ ψύχους (πυροδοτείται από το κρύο, σε επαφή με το δέρμα).
Η αναφυλαξία είναι πολύ πιθανή όταν έχουμε:
Συμπτώματα από το δέρμα όπως φαγούρα, κνίδωση ή/και κοκκίνισμα στο δέρμα και από τους βλεννογόνους όπως πρήξιμο του λαιμού ή της γλώσσας, και από το:
– αναπνευστικό
– γαστρεντερικό
– καρδιαγγειακό
– συμπτώματα από το αναπνευστικό (δυσκολία αναπνοής) ή το καρδιαγγειακό σύμπτωμα (ζάλη, λιποθυμία).
Tα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν:
– Πρήξιμο (οίδημα, αγγειοοίδημα) του προσώπου, του λαιμού ή της γλώσσας
– Κνησμός – φαγούρα στο δέρμα, κνίδωση και κοκκινίλα σε μεγάλες περιοχές του σώματος
Επίσης:
– Βουλωμένη μύτη ή φαγούρα στη μύτη, φτέρνισμα, δακρυσμένα μάτια
– Ναυτία, εμετός, κράμπες στο στομάχι ή διάρροια
– Βράχνιασμα στη φωνή, σφίξιμο στο λαιμό ή αίσθημα ξένου σώματος στο λαιμό, δυσκολία στην κατάποση
– Συριγμός, βήχας, βάρος στο στήθος, δυσκολία στην αναπνοή
– Μυρμήγκιασμα στα χέρια, τα πόδια, τα χείλη ή το τριχωτό της κεφαλής
– Ζάλη
– Λιποθυμία
Παρακάτω αναφέρονται κάποια από τα αίτια της αναφυλαξίας:
– Τροφές
– Τσιμπήματα εντόμων
– Φάρμακα
– Αναπνευστικά αλλεργιογόνα (ειδικά τα επιθήλια ζώων, αλλά και οποιοδήποτε άλλο αν η έκθεση γίνεται σε μεγάλη ποσότητα)
– Λατέξ
– Επαγγελματικά αλλεργιογόνα
– Σκιαγραφικά
Όταν δεν εντοπίζεται σαφές αίτιο, τότε μιλάμε για ιδιοπαθή αναφυλαξία.
Η προσέγγιση ξεκινάει με αναλυτικότατο ιστορικό και κλινική εξέταση. Με βάση αυτά, αποφασίζονται τα κατάλληλα τεστ για τον κάθε ασθενή με δερματικές δοκιμασίες νυγμού (skin prick tests) όπου τοποθετούνται από τον αγκώνα έως τον καρπό σταγόνες από τα αλλεργιογόνα και στη συνέχεια τσιμπιούνται πολύ ελαφρά ώστε να μπει μια πολύ μικρή ποσότητα στο δέρμα του ασθενούς, και ενδοδερμικές δοκιμασίες, όταν χρειάζεται (υμενόπτερα, φάρμακα), ενώ ζητείται και αιματολογικός έλεγχος με απλά ή/και με μοριακά αλλεργιογόνα.
Επιπλέον είναι συχνά χρήσιμος αιματολογικός έλεγχος που γίνεται τεχνολογία biochip ή multiplex (π.χ. ISAC, ALEX) όπου με μικρή ποσότητα αίματος ελέγχεται μεγάλο αριθμός αλλεργιογόνων. Άλλη εξέταση που ζητείται είναι η τρυπτάση ορού, για να αποκλειστούν μια σειρά από νοσήματα που αφορούν τα μαστοκύτταρα.
Ο/η ασθενής με αναφυλαξία ή/και οι φροντιστές του πρέπει να έχουν γραπτό πλάνο αντιμετώπισης αναφυλαξίας και να υπάρχει πάντα μαζί με τον / την ασθενή, αυτοενιέμενη αδρεναλίνη, καθώς μόνο αυτή είναι η κατάλληλη θεραπεία για την αναφυλαξία.
Κατά την επίσκεψη, γίνεται εκπαίδευση στη χρήση της αυτοενιέμενης αδρεναλίνης, εκπαίδευση που πρέπει να επαναλαμβάνεται ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Τα παιδιά μπορούν να ξεκινήσουν να εκπαιδεύονται από την ηλικία των 9 – 12 ετών, ή και νωρίτερα εφόσον κριθεί σκόπιμο, για να τη χρησιμοποιήσουν μόνα τους αν χρειαστεί.